Ακούγοντας τις πρώτες νότες από τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος» του Μπετόβεν μέσα στην τάξη, οι μαθητές του δημοτικού σχολείου έλαβαν την οδηγία από τον δάσκαλο των εικαστικών Δημήτρη Πετρόπουλο, να ζωγραφίσουν ό,τι τους έρχεται στο μυαλό. Ο ίδιος δεν προϊδέασε καθόλου τα παιδιά για το είδος της μουσικής, τη χρησιμοποίησε, ωστόσο, για να δει στην πράξη πώς διαχειρίζονται οι μαθητές και οι μαθήτριες ένα ερέθισμα για να εκφραστούν και να εξωτερικεύσουν σκέψεις και συναισθήματα.
Στο άκουσμα της σονάτας, τα παιδιά ζωγράφισαν στο χαρτί εκκλησίες, τάφους και εικόνες από κηδείες και είναι γεγονός ότι διάσημοι συνθέτες έχουν αποδώσει στο μουσικό κομμάτι χαρακτηριστικά θρήνου, ηρεμίας και αγριότητας. Παρ’ όλα αυτά ένα αγόρι, ακούγοντας τη σονάτα, ζωγράφισε τον εαυτό του να κοιμάται γαλήνια στο δωμάτιό του, μεταφέροντας μια αίσθηση χαλάρωσης, ησυχίας και ξεκούρασης.
Μόλις ξεκίνησε το επόμενο μουσικό κομμάτι, η «Ωδή στη χαρά», και πάλι του Μπετόβεν, τα παιδιά άρχισαν να ζωγραφίζουν ουράνια τόξα, εικόνες από εκδρομή και στιγμιότυπα από παιδικά πάρτι, αποτυπώνοντας συναισθήματα και συμβολισμούς χαράς, ελπίδας και ελευθερίας.
Τη σημασία της αυτοέκφρασης των παιδιών μέσα από τη ζωγραφική, επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο εκπαιδευτικός εικαστικός Δημήτρης Πετρόπουλος, τονίζοντας ότι το σχέδιο είναι ένας τρόπος επικοινωνίας των ανθρώπων με τους γύρω τους και ένα μέσο με το οποίο τα παιδιά μπορούν να διαχειρίζονται χαρές, λύπες, αγωνίες ή φόβους. «Ένας λόγος για τον οποίο ζωγραφίζει ένα παιδί είναι η αυτοέκφραση και ένα από τα θετικά αποτελέσματα της ζωγραφικής είναι η συναισθηματική του καλλιέργεια», προσθέτει.
Γνώστης του ανιμισμού ο Walt Disney
Σημειώνει, μάλιστα, ότι το παιδικό σχέδιο έχει ερευνηθεί αρκετά από επιστήμονες διαφορετικών κλάδων, ενώ κάποια από τα χαρακτηριστικά του είναι γνωστά εδώ και χρόνια, με αντιπροσωπευτική την περίπτωση του Αμερικανού δημιουργού κινουμένων σχεδίων Walt Disney. «Σε αυτά περιλαμβάνεται και ο ανιμισμός, για τον οποίο έχουν μιλήσει αναπτυξιακοί ψυχολόγοι, περιγράφοντας την τάση των παιδιών να βάζουν ψυχή και να αποδίδουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά σε άψυχα αντικείμενα. Αυτός είναι και ο λόγος που στην Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων του Disney, τα λουλούδια έχουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά και τραγουδούν, ενώ στην Πεντάμορφη και το Τέρας, όλα τα αντικείμενα του κάστρου έγιναν ανθρώπινοι χαρακτήρες» λέει ο κ. Πετρόπουλος.
Με αφορμή διημερίδα που διοργάνωσε προ ημερών ο Σύλλογος Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Βορείου Ελλάδας για την επίδραση της ψυχολογίας στην τέχνη και της τέχνης στη φύση, ο εκπαιδευτικός εικαστικός υπογραμμίζει ότι τα παιδιά χαίρονται πολύ να δίνουν ψυχή σε άψυχα αντικείμενα όταν ζωγραφίζουν, γεγονός που διευκολύνει ιδιαίτερα την αυτοέκφρασή τους.
Μια ανθρώπινη μορφή χωρίς χέρια ή τα έντονα δόντια στο σκίτσο ενός παιδιού
Από την άλλη πλευρά, οι ζωγραφιές των παιδιών είναι πιθανό να μεταφέρουν στους μεγάλους σημαντικές πληροφορίες που τα αφορούν, με την προϋπόθεση να λειτουργούν πάντα συμπληρωματικά με άλλους τρόπους εκτίμησης της ψυχολογικής τους κατάστασης από ειδικούς επιστήμονες.
Σύμφωνα με τον κ. Πετρόπουλο, εκπρόσωποι της ψυχαναλυτικής προσέγγισης εκτιμούν ότι το σχέδιο μιας ανθρώπινης μορφής χωρίς χέρια ή με πόδια μικρά, που βρίσκονται πολύ κοντά το ένα στο άλλο, μπορεί να υποκρύπτει συναισθηματικές διαταραχές. Στο ίδιο πνεύμα, έχουν διατυπωθεί απόψεις περί εντοπισμού πιο μόνιμων και διαρκών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας των παιδιών μέσα από τα παιδικά σχέδια, και πιο συγκεκριμένα όταν εμφανίζονται σε αυτά μορφές με έντονα δόντια, εμφανώς τονισμένα έξω από το στόμα.
Κρυμμένη επιθετικότητα, μεγαλοπρέπεια ή χαμηλή αυτοεκτίμηση και μελαγχολία ενδέχεται να υποκρύπτουν ανθρώπινες μορφές που παρουσιάζονται πολύ μεγάλες στο χαρτί ενώ απαλές γραμμές του μολυβιού, διακεκομμένες μορφές στο σχέδιο και μικροσκοπικές μορφές μπορεί να παραπέμπουν σε έναν φόβο για τη ζωή. Από την άλλη πλευρά, πρόσωπα που αποδίδονται με λεπτομέρεια και φέρουν πολλά χαρακτηριστικά δείχνουν, κατά τους ειδικούς, τη μεγάλη εκτίμηση του παιδιού που ζωγραφίζει γι’ αυτόν ή αυτήν που απεικονίζει.
Στάδια ανάπτυξης και ο ρόλος του ταλέντου
Σε κάθε περίπτωση, συγκεκριμένες σχεδιαστικές λύσεις που χρησιμοποιούνται από παιδιά στις ζωγραφιές τους, είναι ενδεικτικές των εικαστικών σταδίων ανάπτυξης και του τρόπου με τον οποίο εξελίσσονται ώστε να κατακτήσουν στο τέλος τον οπτικό ρεαλισμό, μια επιδεξιότητα στην απεικόνιση των πραγμάτων. Για παράδειγμα, μικρότερα παιδιά τοποθετούν ένα αντικείμενο πάνω από το άλλο στο χαρτί, για να δώσουν την αίσθηση του βάθους, ενώ μεγαλύτερα χρησιμοποιούν την επικάλυψη. Επίσης, η απεικόνιση της προοπτικής, των πολλών λεπτομερειών και της ποικιλίας χρωμάτων συνδέονται με ανώτερα στάδια εξέλιξης του παιδικού σχεδίου και όταν κατακτούνται σε μικρότερες ηλικίες δεν αποκλείεται να συνδέονται με ιδιαίτερες γνωστικές δεξιότητες και ικανότητες όπως η μνήμη και η αυτοσυγκέντρωση.
«Οι ειδικοί μπορούν να καθοδηγήσουν παιδιά με τέτοιο ταλέντο, να τα οριοθετήσουν και να τα βοηθήσουν να εξελιχθούν» λέει ο κ. Πετρόπουλος, επαναλαμβάνοντας ωστόσο, ότι η ζωγραφική είναι για όλα τα παιδιά μια μορφή έκφρασης, ιδιαίτερα χρήσιμη που μέσω συμβολισμών και σχεδίων δίνει διέξοδο στον παιδικό ψυχισμό. Κρίνοντας, άλλωστε, από τη δική του πολυετή εμπειρία στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, κάνει λόγο για μια δραστηριότητα στην οποία όλα τα παιδιά περνούν καλά!
πηγή: Π. Γιούλτση / ΑΠΕ-ΜΠΕ
