Στέκουν εκεί επί δεκαετίες ως ιστορικά τεκμήρια μιας άλλης εποχής και τώρα ετοιμάζονται να ζήσουν μια δεύτερη ζωή με ένα σχέδιο ανάπλασης που θα τους δώσει την αρχική τους όψη. «Αυτός που θα θελήσει να μείνει εκεί χωρίς προϋποθέσεις, θα πρέπει να απαντήσει στο δίλημμα γιατί να μείνει ο ίδιος και όχι ένας άστεγος πρόσφυγας», αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος της Ανάπλαση, Ν.Μπελαβίλας
Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Ευταξιόπουλος είναι γέννημα θρέμμα των Προσφυγικών. Γεννήθηκε το 1955 στο σπίτι που σήμερα χρησιμοποιεί ως γραφείο και κατοικία. Η γιαγιά του Δημήτρη Ευταξιόπουλου, πρόσφυγας από τον Πόντο, ήταν μία από τους τυχερούς που κληρώθηκαν για αγοράσουν το διαμέρισμα από το κράτος με ευνοϊκούς όρους. «Ήταν μια ιδιαίτερη κοινότητα τα χρόνια εκείνα. Κατ’ αρχάς υπήρχε πάρα πολύς κόσμος. Φανταστείτε 228 διαμερίσματα με τέσσερα άτομα το καθένα».
Οι οκτώ πολυκατοικίες κατασκευάστηκαν σε δυο φάσεις, από το 1933 έως το 1936. Οι δυο μπροστινές πολυκατοικίες επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας αποτελούνται από 24 διαμερίσματα, οι υπόλοιπες 6 από 30, ενώ κάθε πολυκατοικία από αυτές τις 6 έχει 5 ανεξάρτητες εισόδους. Ήταν ένα πολύβουο μελίσσι που συνέχισε να ζει ως τέτοιο μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Αλλά ήταν τότε που η κυβέρνηση της εποχής «ανακοίνωσε εν αιθρία», όπως λέει ο Δημήτρης Ευταξιόπουλος, ότι τα Προσφυγικά θα κατεδαφιστούν για να μετατραπεί το οικόπεδο των σχεδόν 14,5 στρεμμάτων σε πάρκο αναψυχής.
Η ανακοίνωση εκείνη είχε δυο επιπτώσεις. Η μία ήταν να κινητοποιηθούν οι κάτοικοι που δεν μπορούσαν να φανταστούν τη ζωή τους μακριά από τα Προσφυγικά. Η άλλη όμως ήταν ο μαρασμός. Οι ιδιοκτήτες που αρνούνταν πεισματικά ως το τέλος να πουλήσουν ήταν 51. Στο μεταξύ όμως οι πολυκατοικίες είχε αρχίσει να κυριαρχεί η εικόνα της εγκατάλειψης ή τουλάχιστον μιας διαφορετικής ζωής αφού ήδη από τις αρχές του 2000 τα σπίτια που είχε αποκτήσει το κράτος άρχισαν να καταλαμβάνονται αρχικά από αντιεξουσιαστές και στη συνέχεια από πρόσφυγες και μετανάστες.
Σύμφωνα με το σχέδιο της Ανάπλαση Αθήνας ΑΕ, τα διαμερίσματα θα διατεθούν για κοινωνική κατοικία, (δικαιούχους επιδότησης ενοικίου, πρόσφυγες, φοιτητές αριστούχους, διδακτορικούς κτλ), για τους συνοδούς των ασθενών του Αγίου Σάββα και για χώρους μουσείου της Μικρασιατικής μνήμης. «Προβλέπεται η καταγραφή όλων όσοι διαμένουν χωρίς τίτλους και η ένταξή τους σε ένα πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας. Η προϋπόθεση είναι να καλύπτουν τα απαιτούμενα κριτήρια» επισημαίνει ο διευθύνων σύμβουλος της Ανάπλαση, Νίκος Μπελαβίλας.
Το έργο δεν θα ολοκληρωθεί παρά σε μία τριετία. «Επιχειρησιακά δεν είναι καθόλου απλό. Δεν έχει ξαναγίνει στο παρελθόν, αλλά πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε» σημειώνει ο ίδιος.
Μια ανακοίνωση «εν αιθρία»
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι τα Προσφυγικά θα κατεδαφιστούν για να μετατραπεί το οικόπεδο των σχεδόν 14,5 στρεμμάτων σε πάρκο αναψυχής.
Δεν πέρασαν παρά λίγες ημέρες για να επισκεφθούν τους ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων οι υπάλληλοι της Κτηματικής Εταιρίας του Δημοσίου και άλλες λίγες για να παραλάβουν μια επιστολή με την οποία καλούνταν να πουλήσουν τα σπίτια τους αν ήθελαν να αποφύγουν την αναγκαστική απαλλοτρίωση στην τιμή της αντικειμενικής αξίας.
«Η πρώτη τιμή ήταν 25.000 ευρώ. Δεν πούλησε κανένας. Τελικά έφτασαν στις 50.000 όταν η τρέχουσα τιμή της περιοχής ήταν 75.000 για διαμερίσματα αυτών των τετραγωνικών» συνεχίζει ο κ. Ευταξιόπουλος. Μέσα σε μια τριετία είχαν πειστεί να πουλήσουν τα σπίτια τους 137 ιδιοκτήτες. Παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, η Κτηματική Εταιρία του Δημοσίου παίρνει άλλες σαράντα ιδιοκτησίες με τη διαδικασία της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης. Οι τέσσερις πρώτες πολυκατοικίες ανήκαν πια ολοκληρωτικά στο Δημόσιο. Δικά του ήταν συνολικά τα 177 από τα 228 διαμερίσματα.
«Η μάχη των 51»
Οι ιδιοκτήτες που αρνούνταν πεισματικά ως το τέλος να πουλήσουν ήταν 51. Η μάχη δεν δόθηκε μόνο επικοινωνιακά, δόθηκε και στα δικαστήρια. Για να κερδηθεί τελικά χάρις, μεταξύ άλλων, σε δυο αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, αλλά και στην απόφαση του ίδιου του κράτους, υπό την πίεση των δικαστικών αποφάσεων, να χαρακτηρίσει το 2009 μνημεία και τις υπόλοιπες έξι από τις οκτώ πολυκατοικίες – οι δυο πρώτες είχαν χαρακτηριστεί μνημεία το 2003.
Στο μεταξύ όμως στις πολυκατοικίες είχε αρχίσει να κυριαρχεί η εικόνα της εγκατάλειψης ή τουλάχιστον μιας διαφορετικής ζωής, αφού ήδη από τις αρχές του 2000, τα σπίτια που είχε αποκτήσει το κράτος άρχισαν να καταλαμβάνονται αρχικά από αντιεξουσιαστές και στη συνέχεια από πρόσφυγες και μετανάστες.
Τι είναι η ΣΥΚΑΠΡΟ;
Η ζωή στα Προσφυγικά έχει το δικό της σύστημα κανόνων. Το αντιλαμβάνεται κανείς από την πρώτη στιγμή που θα περιπλανηθεί στους χώρους. Το πιθανότερο είναι πως θα τον πλησιάσει κάποιος εκπρόσωπος της «Συνέλευσης Κατειλημμένων Προσφυγικών» για να πληροφορηθεί τον λόγο της επίσκεψής του. Η Συνέλευση Κατειλημμένων Προσφυγικών, ή ΣΥΚΑΠΡΟ όπως είναι γνωστή στην κοινότητα των Προσφυγικών, είναι το αποτέλεσμα της «αυτοοργάνωσης» των καταληψιών.
Με τα δικά τους λόγια, και αφού μετρούν «τρία διαφορετικά κύματα διαφόρων μορφών καταστολής με ταυτόχρονες απώλειες ή διαρροές από την γειτονιά (2012, 2015 & 2018)» και «μια πολύμηνη πολιορκία και αποτυχημένη απόπειρα εισβολής στις 31/10 & 1/11/2016», «η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σε συνεργασία με θεσμικούς φορείς και κρατικούς μηχανισμούς έχει αποφασίσει να προχωρήσει σε παρέμβαση ανάπλασης της γειτονιάς μας, απειλώντας ευθέως την παραμονή των κατοίκων-καταληψιών, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της γειτονιάς (οικογένειες, άποροι, μετανάστες, πολ. πρόσφυγες κ οργανώσεις, ντόπιοι αγωνιστές κα)».
Το σχέδιο ανάπλασης και τα σημάδια των Δεκεμβριανών
Το 2011 η Κτηματική Εταιρία του Δημοσίου παρέδωσε τα διαμερίσματα στο νεοσυσταθέν τότε ΤΑΙΠΕΔ προς αξιοποίηση. Το ταμείο τα κράτησε κάποια χρόνια, για να τα παραδώσει στη συνέχεια στην Περιφέρεια Αττικής ώστε να προχωρήσει αυτή η τελευταία στην ανακαίνισή τους. Την ίδια περίοδο, και με πρωτοβουλία του υπουργού Επικρατείας Αλέκου Φλαμπουράρη, συστάθηκε η εταιρία Ανάπλαση Αθήνας ΑΕ, αντικείμενο της οποίας ήταν να συντονίσει όλους τους φορείς για να τρέξει το έργο της αποκατάστασης των Προσφυγικών. Στο μεταξύ, τα Ελληνικά Πετρέλαια είχαν χρηματοδοτήσει την αρχιτεκτονική μελέτη της ανάπλασης των Προσφυγικών.
Το έργο δεν ήταν εύκολο. Θα έπρεπε να ξεπεράσει όλα εκείνα τα γραφειοκρατικά εμπόδια για να πάρει την σχετική έγκριση από το Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων. «Τα κτίρια αυτά είναι σε πάρα πολύ καλή κατάσταση παρά τα χρόνια που έχουν περάσει» επισημαίνει η Δήμητρα Παρασκευά. «Θα χρειαστούν πολύ μικρές επεμβάσεις στατικής στήριξης. Εσωτερικά θα γίνει μια πολύ μικρή επέμβαση στο λουτρό επειδή εκείνη την εποχή δεν είχε προβλεφθεί ντουζιέρα, ενώ θα καταργηθεί η μικρή αποθήκη που είχαν».
«Δουλέψαμε πάρα πολύ εγώ και οι συνεργάτες μου για να έχουμε το σωστό αποτέλεσμα» αναφέρει η αρχιτέκτων και μελετήτρια του έργου κ. Παρασκευά. «Φτιάξαμε ακόμη και έναν πολύ μακρύ κατάλογο με τις μελέτες που είχαν γίνει για τα Προσφυγικά, πτυχιακές, μεταπτυχιακές, διδακτορικές». Ανάμεσα σε αυτές είναι και αυτή που είχε εκπονήσει ως φοιτητής του Πολυτεχνείου ένας πρωθυπουργός, ο Αλέξης Τσίπρας. «Οι περισσότερες ήταν πολύ αξιόλογες μελέτες. Αλλά ποτέ κάποιος δεν είχε αποτυπώσει ουσιαστικά τα κτίρια γιατί δεν ήταν εύκολο να μπει κάποιος μέσα και να κάνει αυτή τη δουλειά. Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για 228 διαμερίσματα και για κάπως ιδιαίτερες συνθήκες».
Πώς θα ξαναγίνει η εξωτερική τους όψη; Κάθε κτίριο είχε στη βάση του μια περιμετρική «φάσα» σε έντονο κεραμιδί. Το χρώμα των κτιρίων εξωτερικά ήταν έντονη ώχρα, οι παραστάδες (κατακόρυφες μπορντούρες) στην απόχρωση της βάσης των κτιρίων, τα ξύλινα κουφώματα με τα παντζούρια τους και οι ξύλινες εξώπορτες των κύριων εξώθυρων των πολυκατοικιών γκρι – σιέλ και τα κάγκελα μαύρα. Στο εσωτερικό, οι κοινόχρηστοι χώροι ήταν κοκκαλί και οι τοίχοι των διαμερισμάτων «ζαχαρί».
Οι χρήσεις – από μουσείο και ξενώνες ως κατοικίες
Η Δήμητρα Παρασκευά ευελπιστεί ότι η οικοδομική άδεια θα εκδοθεί εντός του μηνός Μαΐου. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει ο διαγωνισμός για τον ανάδοχο που θα αναλάβει την ανακατασκευή των πολυκατοικιών. Για να γίνουν τι; «Τα διαμερίσματα θα διατεθούν για κοινωνική κατοικία, (δικαιούχους επιδότησης ενοικίου, πρόσφυγες, φοιτητές αριστούχους, διδακτορικούς κτλ), για τους συνοδούς των ασθενών του Αγίου Σάββα και για χώρους μουσείου της Μικρασιατικής μνήμης» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από την Ανάπλαση Αθήνας ΑΕ η μηχανικός Κατερίνα Χριστοφοράκη.
«Τα διαμένοντα ήδη άτομα στις κατοικίες, αν και εφόσον έχουν πρόβλημα στέγασης, θα κληθούν να καταγραφούν και να ενταχθούν σε προγράμματα κατοικίας. Τα διαμερίσματα που προορίζονται για τη φιλοξενία συγγενών του Αγ. Σάββα θα τα διαχειριστούμε σε συνεργασία με το Νοσοκομείο, το οποίο άλλωστε εκπροσωπείται και στο ΔΣ της Ανάπλασης Αθήνας ΑΕ δια του προέδρου του. Το αναφερόμενο ως Μουσείο Μικρασιατικής μνήμης θα είναι ουσιαστικά χώρος ανάδειξης της ιστορίας των Προσφυγικών που θα παρέχει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να περπατήσει στο εσωτερικό των Πολυκατοικιών ως έχουν» προσθέτει.
«Κοινωνική κατοικία σημαίνει ότι θα μείνουν ευάλωτες ομάδες, όπως άστεγοι, μονογονεϊκές οικογένειες, σε ένα μικρότερο ποσοστό μετανάστες» εξηγείο Ν.Μπελαβίλας. «Η προϋπόθεση είναι να καλύπτουν τα απαιτούμενα κριτήρια. Μιλάμε πάντα για δημόσια περιουσία και όπως γνωρίζετε στο δημόσιο δεν υπάρχει η έννοια της χρησικτησίας» συμπληρώνει. Στις προθέσεις της Ανάπλαση είναι να κληθούν σε συνέλευση όλοι όσοι διαμένουν υπό άλλες ιδιότητες στα Προσφυγικά. «Όποιος έχει ανάγκη στέγης θα ενταχθεί στο πρόγραμμα, όπως συμβαίνει σε ολόκληρο τον κόσμο. Η μακρά παραμονή δεν συνιστά δικαίωμα. Αντίθετα είναι ανάγκη να μείνει εκεί η μάνα με το παιδί. Αυτός που θα θελήσει να μείνει εκεί χωρίς προϋποθέσεις, θα πρέπει να απαντήσει στο δίλημμα γιατί να μείνει ο ίδιος και όχι ένας άστεγος πρόσφυγας».
πηγή: newpost.gr
